Nhiều chuyên gia cho rằng, Cảng hàng không quốc tế Long Thành (Đồng Nai) hội đủ các điều kiện để phát triển trở thành cửa ngõ trung chuyển hàng không lớn trong khu vực. Đây là dự án quy mô lớn, càng chậm triển khai càng có nguy cơ đội vốn, hao phí nhân lực, bỏ lỡ cơ hội.
Bộ trưởng Bộ Giao thông - Vận tải Nguyễn Văn Thể khẳng định, Bộ sẽ xin cơ chế thuê chuyên gia, tổ chức quốc tế để tăng cường hỗ trợ cho Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV), đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát, bảo đảm chất lượng công trình.
Phối cảnh Cảng hàng không quốc tế Long Thành.
Phấn đấu khởi công năm 2021
Đầu tháng 11-2019, Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng yêu cầu Bộ Giao thông - Vận tải, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp chỉ đạo ACV khẩn trương thực hiện các nội dung tiếp theo sau khi Quốc hội thông qua báo cáo nghiên cứu khả thi giai đoạn 1; bảo đảm tiến độ khởi công dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành vào đầu năm 2021...
Trước đó, trong báo cáo nghiên cứu khả thi, Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép ACV đầu tư 3/4 hạng mục quan trọng, gồm các công trình trụ sở cơ quan quản lý nhà nước; các công trình thiết yếu của cảng hàng không; các công trình dịch vụ đề xuất giao nhà đầu tư, khai thác cảng hợp tác đầu tư, nhượng quyền đầu tư, khai thác, hoặc xã hội hóa đầu tư. Riêng các công trình phục vụ quản lý bay sẽ giao Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam (VATM) trực tiếp đầu tư bằng vốn của doanh nghiệp.
Lý giải về việc lựa chọn ACV, theo Bộ Giao thông - Vận tải, đây là đơn vị có tiềm lực, kinh nghiệm trong việc đầu tư xây dựng mới Cảng hàng không Phú Quốc và các dự án đầu tư mở rộng, cải tạo các cảng hàng không lớn như Tân Sơn Nhất, Nội Bài...
Đặc biệt, ACV là doanh nghiệp mà Nhà nước nắm giữ 95,4% cổ phần; đang quản lý, khai thác 21/22 cảng hàng không của cả nước. Mô hình đầu tư cảng hàng không của nhiều nước trên thế giới theo nguyên tắc một cảng hàng không - một nhà đầu tư, khai thác.
Việc kiến nghị chọn ACV là phù hợp với thông lệ quốc tế, sẽ giúp Nhà nước chủ động điều hành, thực hiện công cụ điều tiết vĩ mô phục vụ phát triển kinh tế - xã hội; bảo đảm an ninh, an toàn tại cảng hàng không cửa ngõ quốc gia.
Đề cập tới “đại dự án” hàng không trọng điểm quốc gia này, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thanh Hải (Đoàn Tiền Giang) cho rằng, lĩnh vực quản lý bay và quản lý cảng hàng không là những lĩnh vực đặc thù, đòi hỏi chuyên môn sâu, kinh nghiệm, khả năng phản ứng nhanh khi có sự cố xảy ra và đặc biệt, phải bảo đảm quốc phòng, an ninh.
Do vậy, việc xem xét giao doanh nghiệp trong nước có đủ năng lực như VATM, hay ACV thực hiện dự án có quy mô lớn và bảo đảm yếu tố quốc phòng, an ninh là hợp lý, giúp bảo đảm tiến độ của dự án đến năm 2025 đưa vào khai thác như Nghị quyết Quốc hội đã giao. Đây là dự án quy mô lớn, do vậy càng chậm triển khai càng có nguy cơ đội vốn, hao phí nhân lực, bỏ lỡ cơ hội.
Ông Nguyễn Quốc Hoàng (phường 5, quận 8, thành phố Hồ Chí Minh) kiến nghị, sân bay Tân Sơn Nhất hiện ách tắc cả trên không lẫn dưới đất, nên càng phải triển khai sớm Cảng hàng không quốc tế Long Thành để chia sẻ sản lượng hành khách. Tuy nhiên, Bộ Giao thông - Vận tải, ACV cần tính toán và kiểm soát chặt chẽ để công trình vẫn bảo đảm chất lượng mà không làm tăng tổng mức đầu tư.
Cơ hội trở thành sân bay trung chuyển của khu vực
Cảng hàng không quốc tế Long Thành được xây dựng với mục tiêu trở thành một cảng hàng không trung chuyển của khu vực.
Bộ trưởng Bộ Giao thông - Vận tải Nguyễn Văn Thể khẳng định, theo tính toán của các đơn vị tư vấn, tại Việt Nam không có một sân bay nào hiệu quả khả quan như Cảng hàng không quốc tế Long Thành, nhất là trong giai đoạn 1, giai đoạn 2. Thống kê cho thấy, Cảng hàng không Cần Thơ sau 10 năm mới có 1 triệu khách/năm. Lượng khách qua sân bay Vân Đồn trong năm đầu cũng rất thấp.
Riêng sân bay Long Thành theo tính toán ngay khi xong giai đoạn 1 sẽ bảo đảm lượng khách thông qua tới 25 triệu khách/năm. Đến 2030, con số này sẽ là 85 triệu khách/năm. Tổng công suất của Tân Sơn Nhất và Long Thành giai đoạn 2 có thể lên tới 100 triệu khách/năm. Vì thế, tư vấn đánh giá hiệu quả kinh tế của dự án rất cao.
Ông Lại Xuân Thanh, Chủ tịch Hội đồng thành viên ACV cho rằng, nếu được giao là nhà đầu tư, khai thác Cảng hàng không quốc tế Long Thành, hằng năm ACV sẽ có thêm nguồn thu từ 2.390 đến 4.780 tỷ đồng để nộp ngân sách nhà nước, hoặc tích lũy đầu tư phát triển các cảng hàng không như Rạch Giá, Cà Mau, Côn Đảo, Điện Biên, Nà Sản, Lai Châu… phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng.
Để Cảng hàng không quốc tế Long Thành có thể trở thành cảng hàng không trung chuyển của khu vực, Việt Nam cần thúc đẩy hiệp ước mở cửa bầu trời với các quốc gia Đông Nam Á và bên ngoài khu vực này nhằm thực hiện chính sách phát triển đường bay của các hãng hàng không, bước đầu kiến tạo điểm trung chuyển về hành khách và hàng hóa tại Cảng hàng không quốc tế Long Thành cho các đường bay quốc tế; hoàn thiện chính sách thuế, phí để cạnh tranh với các cảng hàng không lớn là trung tâm trung chuyển trong khu vực.
Mặt khác, cơ quan quản lý nhà nước cần tính toán đầu tư hoàn thiện các tuyến giao thông kết nối đã có trong quy hoạch cho các giai đoạn tiếp theo để Cảng hàng không quốc tế Long Thành đáp ứng yêu cầu kết nối hạ tầng giao thông hoàn chỉnh với vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.